Mese~na informacija 12 / 2006

Препис

1 Narodna banka na Republika Makedonija Direkcija za istra`uvawe Mese~na informacija 12 / 2006 Fevruari, 2007 godina

2 2

3 S O D I N A Pozna~ajni ekonomski nastani i promeni vo zakonskata regulativa vo Republika Makedonija vo dekemvri 2006 godina 4 I. Dvièwa vo realniot sektor 6 II. Monetarni dvièwa 8 III. Nadvore{notrgovski i devizni dvièwa 10 Prilog tabeli 13 3

4 Pozna~ajni ekonomski nastani i promeni vo zakonskata regulativa vo dekemvri 2006 godina Na 1 dekemvri pod pokrovitelstvo na Evropskata komisija se odrà vtorata Ministerska konferencija za razvoj na transportnata mreà vo Jugoisto~na Evropa na koja ministrite za transport na zemjite od JIE potpi{aa Rezolucija za razvoj na glavnata regionalna transportna mreà vo JIE i Deklaracija na Ministrite za transport na èleznici. Na 8 dekemvri vo Riga be{e potpi{an Dogovor za izbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe me u Makedonija i Letonija, koj se o~ekuva da pridonese za zajaknuvawe na ekonomskata sorabotka me u dvete zemji, kako i za potpi{uvawe drugi bilateralni spogodbi od ostanati oblasti od zaedni~ki interes. Na 11 dekemvri, spored odlukata na Regulatornata komisija za energetika, rafineriskite i maloproda`nite ceni na naftenite derivati se zgolemija vo prosek za 3,72% i 2,31%, soodvetno ( Slu`ben vesnik na RM br. 129/2006), a spored odlukata od 25 dekemvri istite bea namaleni vo prosek za 0,58% i 0,47%, soodvetno ( Slu`ben vesnik na RM br. 134/2006). Na 13 dekemvri bea promovirani Nacionalnata strategija za vrabotuvawe 2010 i Nacionalniot akcionen plan za vrabotuvawe na Konferencijata za politikite za vrabotuvawe organizirana od Ministerstvoto za trud i socijalna politika vo sorabotka so KARDS proektot Politika za vrabotuvawe 2, koja se odrà vo Skopje. Na 19 dekemvri vo Bukure{t be{e usvoena zaedni~kata Deklaracija za pro{iruvawe na CEFTA - Dogovorot za slobodna trgovija vo Centralna Evropa od strana na pretstavnici na Makedonija, Hrvatska, BiH, Srbija, Crna Gora, Albanija, Moldavija, Romanija, Bugarija i na UNMIK (Kosovo), {to }e ja intenzivira trgovijata me u zemjite od regionot, }e pomogne vo privlekuvaweto stranski investicii i }e go olesni ispolnuvaweto na uslovite za ~lenstvo vo Evropskata Unija. Na 19 dekemvri ladata ja usvoi informacijata za proektot Poddr{ka vo podgotovkata na Nacionalna strategija za odr`liv razvoj vo Makedonija ~ija realizacija e finansiski potpomognata od vladata na Kralstvoto [vedska i od {vedskata Agencija za me unarodna sorabotka i razvoj (SIDA). Na 22 dekemvri od strana na Svetskata banka be{e odobrena implementacijata na Proektot za odr`liva energija za Makedonija, vo vrednost od 5,5 milioni dolari finansiran so grant od GEF Fondot. Celta na ovoj proekt e razvoj na odr`liv pazar za efikasna i obnovliva energija, {to }e pridonese za zgolemuvawe na konkurentnosta na makedonskata ekonomija i namaluvawe na zavisnosta od uvoz na energija. Na 27 dekemvri zapo~na izgradbata na mlekarnicata Swedmilk Makedonija. Novi zakonski propisi: - Odluka za izdavawe kovani pari vo apoeni od 10 i 50 denari ("Slu`ben vesnik na RM" br. 128/2006); - Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za Narodnata banka na Republika Makedonija ("Slu`ben vesnik na RM" br. 129/2006). So izmenite se potencira zna~eweto na obezbeduvaweto siguren i stabilen bankarski sistem, napraveni se izmeni vo nasoka na pogolema transparentnost i efikasnost na NBRM i izmeni vo delot na raspredeluvaweto na neto dobivkata i pokrivaweto na zagubata; - Odluka za voveduvawe gilotina na propisite ("Slu`ben vesnik na RM" br. 129/2006), so cel nivno poednostavuvawe, odnosno minimizirawe na formalnostite i administrativnite pre~ki, koi nametnuvaat nesu{tinski obvrski za pravnite i fizi~kite lica; 4

5 - Odluka za izmenuvawe i dopolnuvawe na Odlukata br /1 za prose~na cena na proizvodstvo, distribucija i snabduvawe so toplinska energija za greewe za reguliran period na Skopje Sever AD - Skopje ("Slu`ben vesnik na RM" br. 134/2006). So ovaa odluka vo reguliraniot period od 15 septemvri do 31 dekemvri 2006 godina toplanata Skopje Sever AD - Skopje }e ja primenuva cenata na toplinska energija koja bila primenuvana vo periodot pred 15 septemvri 2006 godina; - Odluka za donesuvawe na Energetskiot bilans na Republika Makedonija za 2007 godina ("Slu`ben vesnik na RM" br. 136/2006); - Makroekonomska politika na Republika Makedonija za 2007 godina ("Slu`ben vesnik na RM" br. 136/2006); - Odluka za celite na monetarnata politika za 2007 godina ("Slu`ben vesnik na RM" br. 138/2006); - Finansiski plan na Narodna banka na Republika Makedonija za 2007 godina ("Slu`ben vesnik na RM" br. 138/2006); - Buxet na Republika Makedonija za 2007 godina ("Slu`ben vesnik na RM" br. 139/2006); - Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za personalniot danok na dohod ("Slu`ben vesnik na RM" br. 139/2006). So ovoj zakon stapkata na personalniot danok na dohod }e iznesuva 12%, namesto dosega{nite stapki od 15%, 18% i 24%; - Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za danokot na dobivka ("Slu`ben vesnik na RM" br. 139/2006). So ovoj zakon stapkata na danokot na dobivka }e iznesuva 12% namesto dosega{nata stapka od 15%. 5

6 I. Dvièwa vo realniot sektor 1 Tro{ocite na ìvot vo dekemvri 2006 godina na mese~na osnova zabeleàa minimalno namaluvawe od 0,1%, reflektiraj}i go pred se padot na cenite na uslugite, vo uslovi na minimalen porast na cenite na stokite. Analizirano od aspekt na glavnite kategorii, najgolem pridones za negativnata promena na inflaciskiot indeks (od 0,2 procentni poena) ima padot na cenite vo kategorijata "domuvawe" koj vo celost se dolì na namalenata cena na centralnoto greewe (za 18,2%). Mal dopolnitelen pridones vo ista nasoka imaa i namalenite ceni na sredstvata za obrazovanie (za 1,6%). Od druga strana, vo nasoka na zgolemuvawe na inflacijata deluvaa cenite vo kategorijata "soobra}ajni sredstva i uslugi" i "ishrana" (zbiren pozitiven pridones od 0,15 procentni poeni), pod vlijanie na povisokite ceni na soobra}ajnite sredstva, naftenite derivati i sveìot zelen~uk. Na godi{na osnova, stapkata na inflacija vo dekemvri 2006 godina iznesuva 2,9%. Prose~nata stapka na inflacija vo 2006 godina vo odnos na 2005 godina iznesuva 3,2% (proektiranata stapka iznesuva 3,3%). Pritoa, 93% od prose~nata inflacija e determinirana od porastot na cenite na stokite, dodeka poumereniot porast na uslugite go determinira preostanatiot del od inflacijata. Pozitivni dvièwa na cenite se zabeleàni kaj site kategorii vo ramki na inflaciskiot indeks, pri {to dominanten efekt ima porastot na cenata na tutunot (pridones od 38,5%) {to glavno se dolì na zgolemenata akciza i drugite dava~ki. Povisokite ceni na proizvodite za ishrana (glavno na sveìot zelen~uk, sveòto i preraboteno meso i {e}erot) objasnuvaat 26% od vkupnata prose~na inflacija. Dopolnitelen identi~en pridones od 8,1% imaat zgolemenite ceni na naftenite derivati (zaradi povisokite ceni na surova nafta na svetskite berzi i nivnoto usoglasuvawe na doma{niot pazar) i cenite na sredstvata za obrazovanie. Zgolemuvaweto na cenite na elektri~nata energija i na parnoto greewe determiniraat samo 5,8% i 1,5%, soodvetno od vkupnata inflacija vo 2006 godina. Grafikon 1 Tro{oci na ìvotot () 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0 I.2005 II III I I II III IX X mesec/prethoden mesec XI XII I.2006 II period/ist period od prethodna godina Izvor: Dràven zavod za statistika. êtirimese~niot kontinuiran trend na namaluvawe na cenite na proizvoditelite na industriski proizvodi 2 na mese~na osnova be{e prekinat vo dekemvri 2006 godina, koga tie zabeleàa mese~en porast od 0,6%. Porastot glavno e determiniran od zgolemenite ceni vo prerabotuva~kiot sektor (pridones od 0,8 procentni poeni) i od minimalniot pridones na rudarskiot sektor, dodeka cenite vo energetskiot sektor zabeleàa pad i pridonesoa za namaluvawe na vkupniot porast na proizvodstvenite ceni za 0,2 procentni poena. Analizirano po oddelni grupi, porastot na cenite na proizvoditelite vo prerabotuva~kiot sektor glavno e rezultat na povisokite ceni na proizvoditelite na nafteni derivati (pridones od 0,7 procentni poeni za vkupniot porast, vo soglasnost so zgolemuvaweto na rafineriskite ceni so odlukite na Regulatornata komisija za energetika od godina i godina) i na minimalniot porast na cenite na prehranbenite proizvodi i pijalaci. Na godi{na osnova, vo dekemvri 2006 godina cenite na proizvoditelite na industriski proizvodi se povisoki za 3,2%, pri registriran porast na cenite vo site tri industriski sektori (prerabotuva~kiot sektor determinira 1 Izvor: Dràven zavod za statistika na Republika Makedonija i presmetki na NBRM. 2 Prethodni podatoci na DZS. III I I II III IX X XI XII 6

7 najgolem del, odnosno 67% od vkupniot godi{en porast). o prosek, vo 2006 godina cenite na proizvoditelite na industriski proizvodi beleàt porast od 4,5% vo sporedba so 2005 godina, pri porast na cenite vo site tri industriski sektori. Najgolem pridones (94%) za ostvareniot prose~en porast na proizvodstvenite ceni ima prerabotuva~kata industrija (porast na cenite za 4,8%), kako rezultat na dominantnoto vlijanie na zgolemenite ceni na proizvoditelite na derivati na nafta i tutunski proizvodi (pridones od 49,2% i 27,1%, soodvetno, vo vkupniot porast na proizvodstvenite ceni). Preostanatiot del, odnosno 6% od ostvareniot prose~en porast na proizvodstvenite ceni, proizleguva od povisokite ceni vo rudarskiot i energetskiot sektor (za 3,3% i 2,1%, soodvetno). Fizi~kiot obem na industriskoto proizvodstvo 3 vo dekemvri 2006 godina ostvari mese~en porast od 4%, pri porast na proizvodstvoto vo site tri industriski sektori. Najgolem pridones (73%) za ostvareniot mese~en porast na industriskoto proizvodstvo ima energetskiot sektor (mese~en porast na proizvodstvoto za 16%, kako rezultat na restartiraweto na proivodstvoto kaj eden vlijatelen energetski kapacitet i povtornoto proizvodstvo na elektri~na energija od strana na edna termoelektrana po izvr{eniot ednomese~en remont na mehanizacijata). Povolnite dvièwa vo prerabotuva~kiot sektor pridonesoa so 23% za mese~niot porast na industriskoto proizvodstvoto. Od aspekt na oddelnite prerabotuva~ki granki, najgolem pridones vo nasoka na zgolemuvawe na industriskoto proizvodstvo imaat zgolemenoto proizvodstvo na prehranbeni proizvodi i pijalaci, porastot vo izdava~kata dejnost, vo proizvodstvoto na osnovni metali i na nafteni derivati. Istovremeno, namalena aktivnost e zabeleàna kaj proizvodstvoto na tutunski proizvodi 4, proizvodstvoto na predmeti za obleka, dorabotka i boewe na krzno i na proizvodi od drugi nemetalni minerali. Zgolemenata aktivnost vo 3 Prethodni podatoci na DZS. 4 Namalenoto proizvodstvo na tutunski proizvodi vo dekemvri 2006 godina se dolì na privremeniot prekin na proizvodstvoto na eden od pogolemite tutunski kombinati vo R. Makedonija. dejnosta "vadewe na drugi rudi i kamen" re~isi vo celost go so~inuva mese~niot porast vo rudarskiot sektor, koj determinira 4% od porastot na vkupnoto industrisko proizvodstvo. o sporedba so istiot mesec od 2005 godina, industriskoto proizvodstvo vo dekemvri 2006 godina beleì namaluvawe za 2,2%, pod vlijanie na padot na proizvodstvoto vo prerabotuva~kiot i rudarskiot sektor, koj samo delumno be{e ublaèn so zgolemenata aktivnost na godi{no nivo vo energetskiot sektor. Industriskoto proizvodstvo vo 2006 godina ostvari skromen porast od 2,5% vo odnos na 2005 godina. Prose~niot rast e rezultat na zgolemenoto proizvodstvo vo prerabotuva~kiot i rudarskiot sektor (pridones od 2,0 i 0,6 procentni poeni, soodvetno vo vkupniot porast na industriskoto proizvodstvo), dodeka padot vo energetskiot sektor vlijae{e negativno, namaluvaj}i go porastot na industriskoto proizvodstvo za 0,1 procenten poen. Pritoa, prerabotuva~kata industrija, koja sozdava okolu 80% od proizvodstvoto na vkupnata industrija, ostvari prose~en porast od 2,4%, reflektiraj}i go povisokoto proizvodstvoto na 13 od vkupno 20 prerabotuva~ki granki, koi u~estvuvaat so okolu 76% vo vkupnata prerabotuva~ka industrija. Od niv, najgolem pridones za rastot imaat proizvodstvoto na proizvodi od drugi nemetalni minerali, osnovni metali, nafteni derivati, metalni proizvodi vo metaloprerabotuva~kata faza i na tutunski proizvodi. Prose~niot godi{en porast vo rudarskiot sektor (za 28%) vo najgolem del e determiniran od zgolemenoto proizvodstvo vo dejnosta "vadewe na drugi rudi i kamen". Grafikon 2 Industrisko proizvodstvo () 35,0 25,0 15,0 5,0-5,0-15,0-25,0-35,0 I.2005 II III I I II III IX X XI XII I.2006 II III I mesec/ prethoden mesec period/ ist period od prethodna godina Izvor: Dràven zavod za statistika. I II III IX X XI XII 7

8 II. Monetarni dvièwa o dekemvri 2006 godina, vo uslovi na intenzivirana buxetska potro{uva~ka i natamo{en otkup na devizi na devizniot pazar od strana na NBRM, vkupnite likvidni sredstva na bankite 5 na mese~na osnova se zgolemija za 3,3% i iznesuvaa milioni denari. Imeno, denarskite depoziti na dràvata kaj NBRM 6 se namalija za milioni denari na mese~na osnova i so toa pretstavuvaa glaven tek na kreirawe likvidnost vo bankarskiot sektor. Kreirawe likvidnost se izvr{i i preku deviznite transakcii na NBRM (realiziran neto-otkup na devizi na devizniot pazar od strana na NBRM), dodeka gotovite pari vo optek deluvaa vo nasoka na povlekuvawe likvidnost (mese~en porast od milioni denari). Pritoa, pokraj novogodi{nite i boì}nite praznici, vlijanie vrz visokiot sezonski porast na gotovite pari vo optek ima{e i poklopuvaweto na praznikot Kurban-Bajram so ovie praznici, kako i isplatata na subvencii od strana na Ministerstvoto za zemjodelstvo. o dekemvri, monetarnite instrumenti pretstavuvaa tek na povlekuvawe likvidnost, {to vo celost se dolì na povisokoto nivo na blagajni~ki zapisi na NBRM (za milioni denari), pri istovremeno namaluvawe na iznosot na dràvni zapisi za monetarni celi 7 (za 437 milioni denari na mese~na osnova). Prose~nata ponderirana kamatna stapka na blagajni~kite zapisi vo dekemvri 2006 godina iznesuva 5,74% (5,66% vo noemvri), dodeka prose~nata ponderirana kamatna stapka na dràvnite zapisi (so ro~nost od tri meseci) vo dekemvri iznesuva 6,26% (6,13% vo prethodniot mesec). Prose~nata dnevna likvidnost na bankarskiot sistem vo dekemvri 2006 godina dostigna 8.194,6 milioni denari i vo odnos na prethodniot mesec e povisoka 5 Ja sodrì gotovinata vo blagajna i sredstvata na smetkata na bankite kaj NBRM. 6 Analizata se odnesuva na denarskite depoziti na dràvata kaj NBRM bez dràvnite zapisi za monetarni celi. 7 Na godina, NBRM vo sorabotka so Ministerstvoto za finansii zapo~na so emisija na dràvni zapisi za monetarni celi, so rok na dostasuvawe od tri meseci. za 4,2%. Od aspekt na dnevnata dinamika, vo tekot na mesecot, likvidnosta na bankite oscilira{e, glavno pod vlijanie na zgolemenata buxetska potro{uva~ka i sezonski povisokata pobaruva~ka na gotovi pari. i{okot na likvidni sredstva na bankite nad obvrskata za zadolìtelna rezerva (vo denari) 8 vo dekemvri 2006 godina iznesuva 22% (22,2% vo noemvri 2006 godina) 9. Grafikon 3 Dnevna dinamika na likvidnosta na bankite (vo milioni denari) prose~no nivo na likvidnost vo dekemvri 2006 godina Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija o dekemvri 2006 godina, na me ubankarskiot pazar na pari 10 e ostvaren vkupen promet od 980 milioni denari, {to vo odnos na prethodniot mesec pretstavuva zgolemuvawe za 1,9 pati. Prose~nata kamatna stapka na me ubankarskiot pazar na pari vo dekemvri iznesuva 4,9% (4,8% vo prethodniot mesec). 8 Kako period na odrùvawe (ispolnuvawe) na obvrskata za zadolìtelna rezerva na bankite se smeta periodot od 11. den vo tekovniot mesec do 10. den vo sledniot mesec. i{okot se odnesuva na izdvoeni sredstva na smetkata na bankite kaj NBRM nad obvrskata za zadolìtelna rezerva. 9 o noemvri i dekemvri 2006 godina, edna pogolema banka izdvoi povisok iznos na likvidni sredstva nad obvrskata za zadolìtelna rezerva, kako podgotovka za eventualna isplata na dividenda od edno pogolemo pretprijatie. 10 Na godina, Sobranieto na akcioneri donese odluka za prestanok so rabota na Pazarot na pari i kratkoro~ni hartii od vrednost ( Slu`ben vesnik na RM br. 74/2006). Od godina, zapo~na so rabota elektronskiot sistem za me ubankarsko trguvawe so depoziti i hartii od vrednost (TENFORE)

9 Na krajot na dekemvri 2006 godina, primarnite pari 11 se povisoki za 9,6% na mese~na osnova, kako rezultat na zgolemenata pobaruva~ka na gotovi pari (za 13,3%) i povisokoto nivo na likvidni sredstva na bankite. Zgolemenata pobaruva~ka na gotovi pari, vo kombinacija so povisokoto nivo na depozitni pari (za 4,6%) uslovi visok mese~en porast kaj monetarniot agregat M1 (od 8,5%). Po{irokite monetarni agregati M2 i M4 na mese~na osnova se povisoki za 4,2% i 4%, soodvetno. Na godi{na osnova (dekemvri 2006 godina / dekemvri 2005 godina), po{irokite monetarni agregati M2 i M4 se povisoki za 24,6% i 24,9%, soodvetno. Tabela 1 Monetarni agregati i nivnite komponenti (vo milioni denari) godina mese~na promena godi{na promena Gotovi pari vo optek ,3 12,2 Depozitni pari ,6 21,7 Monetaren agregat M ,5 17,1 Kratkoro~ni denarski depoziti ,8 49,1 Monetaren agregat M2-denarski del ,1 31,5 Kratkoro~ni devizni depoziti ,9 16,9 Monetaren agregat M ,2 24,6 Nemonetarni depoziti ,4 31,7 -denarski ,2 18,7 -devizni ,7 51,7 Monetaren agregat M ,0 24,9 Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija. o tekot na dekemvri 2006 godina, vkupnite depoziti na privatniot sektor kaj bankite ostvarija mese~en porast od 2,6% ili za milioni denari. Od aspekt na ro~nosta, porastot na vkupnite depoziti re~isi vo celost se dolì na povisokoto nivo na kratkoro~ni depoziti, so u~estvo od 98,8% vo porastot na vkupnite depoziti. Analizata na valutnata struktura pokaùva zna~ajno pointenziven porast kaj denarskite depoziti nasproti porastot na deviznite depoziti, pri {to u~estvoto na denarskite depoziti vo porastot na vkupnite depoziti iznesuva 78,9%. Nabquduvano po sektori, depozitite na pretprijatijata zabeleàa mese~en porast od 3,7%, {to vo najgolem del se dolì na porastot na kratkoro~nite devizni depoziti i denarskite depoziti do tri meseci. Depozitite na naselenieto na mese~na osnova se povisoki za 2,1%, pri registriran porast kaj site kategorii na depoziti od aspekt na ro~nosta i valutata. 11 Analizata se odnesuva na primarnite pari bez zadolìtelnata rezerva na deviznite depoziti. Na godi{na osnova (dekemvri 2006 godina / dekemvri 2005 godina), vkupnite depoziti na privatniot sektor kaj bankite se povisoki za 27,9%. Grafikon 4 Dinamika na depozitite (vo milioni denari) 120, ,000 80,000 60,000 40,000 20,000 0 I.2005 III II IX XI Depoziti na naselenie Depoziti na pretprijatija kupni depoziti Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija. kupnite plasmani na bankite kaj privatniot sektor na mese~na osnova se zgolemija za milioni denari, ili za 2,9%, odrazuvaj}i go pred s zgolemenoto kreditirawe vo doma{na valuta. Taka, denarskite krediti 12 zabeleàa porast od 3,6% na mese~na osnova, pridonesuvaj}i so 88,7% za porastot na vkupnite krediti. Od aspekt na ro~nosta, pozna~aen pridones od 76,2% za porastot na vkupnite krediti imaa kreditite odobreni na dolg rok. Analizirano po sektori, pozitivna mese~na promena ostvarija kreditite na naselenieto i kreditite na korporativniot sektor (porast od 4,2% i 2,2%, soodvetno), pri {to nivniot pridones za porastot na vkupnite plasmani be{e re~isi identi~en. kupnite plasmani na bankite kaj privatniot sektor na godi{na osnova (dekemvri 2006 godina / dekemvri 2005 godina) se povisoki za 30,5%. Grafikon 5 Plasmani na bankite po sektori (vo milioni denari) 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 I II III I I I I I I I IX X XI XII Plasmani kaj pretprijatija (leva skala) I I.2006 II III III I I I I II I I I IX IX X XI XI XII Plasmani kaj naselenie (desna skala) Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija. 12 Gi vklu~uva i denarskite krediti so devizna klauzula. 32,500 30,000 27,500 25,000 22,500 20,000 17,500 15,000 12,500 10,000 7,500 9

10 o domenot na kamatnata politika na bankite vo dekemvri 2006 godina ne bea registrirani pozna~ajni promeni. Taka, prose~nata ponderirana aktivna kamatna stapka na denarskite krediti za site rokovi i sektori se namali za 0,1 procenten poen i vo dekemvri 2006 godina iznesuva 10,7%. Istovremeno, prose~nata ponderirana pasivna kamatna stapka na denarskite depoziti za site rokovi i sektori e nepromeneta i iznesuva 4,4%. Grafikon 6 Ponderirani kamatni stapki i margini na bankite* (, na godi{no nivo) Nominalni pasivni kamatni stapki Nominalni aktivni kamatni stapki I.2005 III I I IX X I I.2006 III I I IX X I Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija. *Se odnesuvaat na denarski krediti i depoziti za site ro~nosti i sektori, pri {to se vklu~eni i denarskite krediti i depoziti so valutna klauzula. Prose~nite ponderirani aktivni i pasivni kamatni stapki na deviznite krediti i depoziti za site rokovi, sektori i valuti na mese~na osnova se povisoki za 0,1 procenten poen i vo dekemvri 2006 iznesuvaat 8,5% i 1,8%, soodvetno. III. Nadvore{notrgovski i devizni dvièwa Nadvore{notrgovskata razmena 13 na Republika Makedonija vo dekemvri 2006 godina iznesuva 476,9 milioni evra i vo odnos na prethodniot mesec se zgolemi za 12,2% kako rezultat na porastot na dvete komponenti na razmenata. kupniot izvoz na stoki vo dekemvri zabeleà mese~en porast od 6,5% i iznesuva 169,3 milioni evra, {to e rezultat na zgolemeniot izvoz na obleka i tekstil, pijalaci i na èlezo i ~elik i nivni proizvodi. o odnos na istiot mesec od prethodnata godina, izvozot na stoki e zgolemen za 14,2%, glavno poradi zgolemeniot izvoz na èlezo i ~elik i nivni proizvodi. Uvozot na stoki vo dekemvri 2006 godina ostvari mese~en porast od 15,6% i iznesuva 307,6 milioni evra. akviot porast proizleguva od zgolemeniot uvoz na mineralni goriva i tekstil za dorabotki. Na godi{na osnova (dekemvri 2006 godina / dekemvri 2005 godina), uvozot na stoki e zgolemen za 21,3%, {to se dolì na povisokiot uvoz na mineralni goriva, 13 Izvor: Dràven zavod za statistika na Republika Makedonija. Izvozot na stoki e prikaàn na f.o.b. osnova, dodeka uvozot na stoki e prikaàn na c.i.f. osnova. èlezo i ~elik i nivni proizvodi i tekstil za dorabotki. Grafikon 7 Nadvore{notrgovska razmena na Republika Makedonija (vo milioni evra) I.05 III II IX XI I.06 III II IX XI Izvoz Uvoz Saldo kupna NTR Izvor: Dràven zavod za statistika na Republika Makedonija; presmetkite vo evra se izvr{eni vo Narodna banka na Republika Makedonija. Kako rezultat na pogolemiot porast na uvozot vo odnos na izvozot, trgovskiot deficit vo dekemvri 2006 godina e zgolemen za 29% i iznesuva 138,4 milioni evra. Pritoa, stapkata na pokrienost na uvozot so izvoz iznesuva 55% i vo odnos na prethodniot mesec e poniska za 4,7 procentni poeni. 10

11 Na kumulativna osnova, vo periodot januari-dekemvri 2006 godina, vkupnata nadvore{notrgovska razmena dostigna 4.893,9 milioni evra i vo odnos na istiot period od prethodnata godina zabeleàn e porast od 15,3%. Pritoa, izvozot vo analiziraniot period iznesuva 1.906,2 miliona evra i na godi{na osnova e povisok za 16%. Analizirano po proizvodi, najgolem porast zabeleà izvozot na èlezo i ~elik i nivni proizvodi, nafteni derivati, hrana, pijalaci i rudi, koi so~inuvaat 81% od vkupniot porast. o periodot januaridekemvri realiziran e uvoz vo iznos od 2.987,7 milioni evra, {to na godi{na osnova pretstavuva porast od 14,9%, kako rezultat na zgolemeniot uvoz na mineralni goriva, èlezo i ~elik i nivni proizvodi, oprema i vozila. Trgovskiot deficit vo analiziraniot period iznesuva 1.081,5 milioni evra i zabeleà porast od 13% vo odnos na periodot januari-dekemvri od 2005 godina. Stapkata na pokrienost na uvozot so izvoz iznesuva 63,8% i e povisoka za 0,6 procentni poeni na godi{na osnova. o dekemvri 2006 godina na devizniot pazar e realiziran vkupen promet vo iznos od 417,8 milioni evra i vo odnos na prethodniot mesec registriran e porast od 19,2%. Pritoa, vo uslovi na pointenziven porast na ponudata od pobaruva~ka na devizi (za 26,6% i 12,3%, soodvetno), neto-proda`bata na devizi od strana na bankite na mese~na osnova e poniska za 23,9%. NBRM na devizniot pazar i vo dekemvri 2006 godina realizira{e neto-otkup na devizni sredstva, pri {to kumulativniot netootkup na devizi na devizniot pazar od strana na NBRM vo periodot januaridekemvri dostigna 241,1 milioni evra. Pritoa, bruto deviznite rezervi na godina dostignaa 1.416,7 milioni evra i vo odnos na prethodniot mesec se povisoki za 2,9 milioni evra, glavno zaradi realiziraniot neto-otkup na NBRM na devizniot pazar. Prometot na menuva~kiot pazar vo dekemvri iznesuva 121,1 milion evra i na mese~na osnova se zgolemi za 8,3%. Pritoa, vo uslovi na zabeleìtelen porast na ponudata (za 9,5%) i umeren porast na pobaruva~kata (za 5,1%) na menuva~kiot pazar e realiziran netootkup na devizi vo vkupen iznos od 56,2 miliona evra (porast na mese~na osnova za 12,2%). Neto-otkupot na menuva~kiot pazar vo periodot januaridekemvri 2006 godina iznesuva 651 milion evra i zabeleà porast od 21,2% vo odnos na istiot period od 2005 godina. Grafikon 8 Dvièwe na vkupniot promet na devizniot i menuva~kiot pazar (vo milioni evra) I I I I I I I I I I I I I I X X X I X I I I I I I I I I I I I Promet na devizen pazar (leva skala) Promet na menuva~ki pazar (leva skala) Neto otkup na menuva~ki pazar (desna skala) Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija. Devizniot kurs na denarot vo odnos na evroto na devizniot pazar na godina iznesuva 61,19 denari i e stabilen vo odnos na krajot na prethodniot mesec (61,18 denari za edno evro). Devizniot kurs na denarot vo odnos na amerikanskiot dolar na mese~na osnova apresira za 0,1% i na krajot na dekemvri 2006 godina iznesuva 46,45 denari za eden amerikanski dolar (na godina se razmenuvaa 46,50 denari za eden amerikanski dolar). Grafikon 9 Dneven sreden devizen kurs na denarot vo odnos na evroto i amerikanskiot dolar na devizniot pazar (denari za edinica stranska valuta) 6 1, , , , , , , , EUR leva skala USD desna skala Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija Devizniot kurs na denarot vo odnos na evroto na menuva~kiot pazar vo dekemvri 2006 godina e re~isi na istoto nivo od prethodniot mesec i vo prosek se razmenuvaa 61,40 denari za edno evro. Istovremeno, prose~niot kupoprodaèn devizen kurs na denarot vo odnos na amerikanskiot dolar iznesuva 46,51 denar za eden amerikanski dolar i zabeleà apresijacija od 2,5% (vo noemvri I I I I X X X I X I I , 0 4 8, 5 4 8, 0 4 7, 5 4 7, 0 4 6, 5 4 6, 0 4 5, 5 4 5, 0 4 4, 5 4 4, 0 11

12 godina vo prosek se razmenuvaa 47,72 denara za eden amerikanski dolar). Nadvore{niot dolg na Republika Makedonija vrz osnova na dolgoro~ni krediti i zaemi 14 na krajot na dekemvri 2006 godina iznesuva 1.758,4 milioni evra i se zgolemi za 30,4 milioni evra vo odnos na godina, {to se dol`i na pogolemiot iznos na koristeni sredstva vo odnos na platena glavnica. Imeno, vo dekemvri 2006 godina se povle~eni sredstva vo iznos od 45,6 milioni evra, a vkupno platenite obvrski iznesuvaat 20,6 milioni evra (16,3 milioni evra glavnica i 11,3 milioni evra kamata, soodvetno). Novosklu~enite krediti vo dekemvri 2006 godina iznesuvaat 95,3 milioni evra koi vo celost pretstavuvaat zadol`uvawe na privatniot sektor. kupniot dolgoro~en dolg na privatniot sektor vo dekemvri se zgolemi za 31,4 milioni evra i iznesuva 535,4 milioni evra, od koi 74,4% se odnesuvaat na nebankarskiot privaten sektor, a ostatokot e dolg na delovnite banki. Kratkoro~niot nadvore{en dolg 14 na krajot na dekemvri 2006 godina iznesuva 90,2 miliona evra i vo odnos na prethodniot mesec se zgolemi za 6%. o dekemvri 2006 godina vrz osnova na odobreni kratkoro~ni krediti se koristeni sredstva vo iznos od 6,1 milion evra, dodeka plateni se obvrski vo iznos od 1 milion evra. 14 Prethodni podatoci na NBRM. 12

13 Prilog Dvièwa vo realniot sektor vo Republika Makedonija Tabela 1 Tro{oci na ìvot i ceni na malo XII.2006 XII.2006 I-XII.2006 XI.2006 XII.2005 I-XII.2005 Tro{oci na ìvotot -0,1 2,9 3,2 Ishrana 0,1 2,0 2,2 Tutun i pijalaci 0,0 18,0 17,8 Obleka i obuvki 0,1 0,8 0,2 Domuvawe -1,2 3,4 2,0 Stan (stanarina, voda, uslugi) 0,1-2,1-0,7 Ogrev i osvetlenie -2,0 6,6 3,7 Higiena i zdravje 0,0 2,6 2,0 Kultura i razonoda -0,7 4,4 6,4 Soobra}ajni sredstva i uslugi 0,4-0,8 1,8 Stoki 0,1 3,7 3,7 Uslugi -1,0-0,5 1,3 Ceni na malo -0,1 2,9 3,9 Zemjodelski proizvodi 2,1 1,3 4,8 Neprehranbeni industriski proizvodi 0,3 5,0 5,5 Industrisko - prehranbeni proizvodi -0,4 1,7 0,8 Pijalaci 0,0 0,1-0,4 Stoki 0,2 3,7 4,0 Uslugi -0,6 1,7 3,7 Izvor: Dràven zavod za statistika na Republika Makedonija 13

14 Tabela 2 Ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi* XII.2006 XII.2006 I-XII.2006 XI.2006 XII.2005 I-XII.2005 Ceni na proizvoditeli na industriski proizvodi 0,6 3,2 4,5 Energija 2,3 4,7 10,2 Intermedijarni proizvodi, osven energija 0,2 2,4-0,2 Kapitalni proizvodi 0,0 6,0 4,9 Trajni proizvodi za {iroka potro{uva~ka 0,0 0,6 2,7 Netrajni proizvodi za {iroka potro{uva~ka 0,0 2,8 4,5 adewe rudi i kamen 0,3 2,9 3,3 Prerabotuva~ka industrija 0,9 2,4 4,8 Proizvodstvo na prehranbeni proizvodi i pijalaci 0,3-0,5 0,5 Proizvodstvo na tutunski proizvodi -0,1 22,9 21,6 Proizvodstvo na tekstilni tkaenini 0,0-0,3 0,2 Proizvodstvo na predmeti za obleka; dorabotka i boewe na krzno 0,0-2,1-2,5 Izdava~ka dejnost, pe~atewe i reprodukcija na snimeni mediumi 0,0-1,0 0,7 Proizvodstvo na koks, derivati na nafta i nuklearno gorivo 5,6 1,1 16,7 Proizvodstvo na hemikalii i hemiski proizvodi 0,0-0,2-0,2 Proizvodstvo na proizvodi od guma i proizvodi od plasti~ni masi 0,0 5,1 1,9 Proizvodstvo na proizvodi od drugi nemetalni minerali -0,3 3,8 3,2 Proizvodstvo na osnovni metali 0,0 6,0-1,8 Proizvodstvo na metalni proizvodi vo metaloprerabotuva~kata faza, osven ma{ini i uredi 0,0 10,5 8,7 Proizvodstvo na elektri~ni ma{ini i aparati, nespomnati na drugo mesto 0,0 8,7 7,6 Snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda -1,4 9,4 2,1 *Prethodni podatoci. Izvor: Dr`aven zavod za statistika na Republika Makedonija 14

15 Tabela 3 Industrisko proizvodstvo* struktura XII.2006 XII.2006 I-XII.2006 XI.2006 XII.2005 I-XII.2005 kupno 100,0 4,0-2,2 2,5 Energija 21,9 15,8 14,0 1,5 Intermedijarni proizvodi, osven energija 33,8 0,4 2,7 7,3 Kapitalni proizvodi 4,8-15,5 0,0 8,2 Trajni proizvodi za {iroka potro{uva~ka 1,4 22,6-4,3-5,0 Netrajni proizvodi za {iroka potro{uva~ka 38,1 2,0-15,0-2,2 adewe rudi i kamen 1,8 8,2-3,8 28,0 Prerabotuva~ka industrija 79,4 1,2-4,5 2,4 Proizvodstvo na prehranbeni proizvodi i pijalaci 20,0 8,9-17,1 0,1 Proizvodstvo na tutunski proizvodi 3,9-41,3-29,8 5,5 Proizvodstvo na tekstilni tkaenini 2,5 4,4 11,4 6,7 Proizvodstvo na predmeti za obleka; dorabotka i boewe na krzno 8,6-9,1-6,2-3,7 Izdava~ka dejnost, pe~atewe i reprodukcija na snimeni mediumi 3,9 20,7-12,0-17,9 Proizvodstvo na koks, derivati na nafta i nuklearno gorivo 3,0 15,2 42,6 12,3 Proizvodstvo na hemikalii i hemiski proizvodi 5,9 3,0-11,6 1,4 Proizvodstvo na proizvodi od guma i proizvodi od plasti~ni masi 2,6-3,7 32,3-5,9 Proizvodstvo na proizvodi od drugi nemetalni minerali 8,2-6,5-1,7 14,0 Proizvodstvo na osnovni metali 6,0 11,9 23,3 11,8 Proizvodstvo na metalni proizvodi vo metaloprerabotuva~kata faza, osven ma{ini i uredi 3,8-14,6 37,1 5,7 Proizvodstvo na elektri~ni ma{ini i aparati 3,2-5,6-23,4 3,7 Snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda 18,8 16,0 8,3-0,6 * Prethodni podatoci. Izvor: Dr`aven zavod za statistika na Republika Makedonija 15

16 Monetarni dvièwa vo Republika Makedonija Tabela 4 Pregled na Narodna banka na Republika Makedonija (tekoven kurs, vo milioni denari) XII.05 I.06 II.06 III.06 I I.06 II.06 III.06 IX.06 X. 0 6 X I. 0 6 XII.06 I. Neto devizna aktiva Aktiva Pasiva II. Neto doma{na aktiva Krediti na banki, neto Krediti na banki Aukcija na krediti Aran`mani za reotkup Krediti vrz osnova na hartii od vrednost Dolgoro~ni krediti Avansi Ostanato Instrumenti Aukcija na blagajni~ki zapisi Neto, Dràva Krediti na dràvata Koristewe na kredit od Fondot Obi~en kredit Otkupeni dràvni hartii od vrednost Ostanato Depoziti na dràvata A) o denari Depozitni pari Trezorska smetka Drugi buxetski fondovi od toa: Dràvni hartii od vrednost za monetarni celi Fond za poddr{ka na monetarnata politika B) o stranska valuta Depoziti na Centralna vlada od koi: Telekom od koi: Fond za pati{ta Drugi depoziti na dràvata Eksterna smetka Ostanati stavki, neto Ostanat aktiva Ostanata pasiva od koi: Preodna smetka Kapitalna smetka Rezidualni stavki Primarni pari Gotovi pari vo optek Gotovina vo blagajna Smetki na banki od koi:zadolìtelna rezerva na devizni depoziti Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija 16

17 Tabela 5 Monetaren pregled (tekoven kurs, vo milioni denari) XII.05 I.06 II.06 III.06 I I.06 II.06 III.06 IX.06 X.06 XI.06 XII.06 I. Neto devizna aktiva Narodna banka Aktiva Pasiva Depozitni banki Aktiva Pasiva II. Neto doma{na aktiva Doma{ni krediti od koi: pobaruvawa od dràvata a) Depozitni banki vo denari Dràva Krediti a) Buxet i ministerstva b) Fondovi v) Instit. na centralnata dràvna vlast: sudovi, itn Presmetana nenaplatena kamata Nedràven sektor Krediti od koi: Dostasani nenaplateni pobaruvawa Presmetana nenaplatena kamata vo stranska valuta Dràva od koi: Dostasani nenaplateni pobaruvawa Nedràven sektor od koi: Dostasani nenaplateni pobaruvawa b) Pobaruvawa na Narodna banka od dràvata Ostanati stavki, neto od koi: pobaruvawa od dràvata za zamrznati devizni {tedni vlogovi Presmetana nenaplatena kamata Ostanato Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija 17

18 Monetaren pregled (prodolùva) (tekoven kurs, vo milioni denari) XII.05 I.06 II.06 III.06 I I.06 II.06 III.06 IX.06 X.06 XI.06 XII.06 M4 kupno M4 ( nedràven sektor) M1 (kupno) M1 (nedràven sektor) Gotovi pari vo optek Depozitni pari (vkupno) Depozitni pari (nedràven sektor) Depozitni banki Depozitni pari na nedràven sektor Depozitni pari na dràvata a) Buxet i ministerstva b) Fondovi v) Instit. na centralnata dràvna vlast: sudovi, itn Narodna banka - depozitni pari na nedràven sektor M2 (kupno) M2 (nedràven sektor) Kvazi-depoziti (vkupno) Kvazi-depoziti (nedràven sektor) Depozitni banki Nedràven sektor Denari Stranska valuta Depoziti na dràvata Denari Stranska valuta NBRM - kvazi-depoziti Nemonetrani depoziti (vkupno) Nemonetarni depoziti vo denari (vkupno) Nemonetarni depoziti vo stranska valuta (vkupno) Nemonetarni depoziti (nedràven sektor) Nemonetarni depoziti vo denari (nedràven sektor) Nemonetarni depoziti vo stranska valuta (nedr`. sekt Depozitni banki Nemonetarni depoziti vo denari - nedràven sektor Nemonetarni depoziti vo stranska valuta - nedr`.sek Nemonetarni depoziti vo denari - Dràva Nemonetarni depoziti vo stranska valuta - Dràva NBM nemonetarni depoziti (nedràven sektor) Denari Stranska valuta kupni depoziti kupni depoziti (nedràven sektor) Tabela 6 kupni depoziti na nedràvniot sektor (vo milioni denari) mese~na promena godi{na promena struktura godina vo mil. denari vo mil. denari vo mil. denari kupni depoziti , ,9 100,0 1. Spored ro~nost -kratkoro~ni , ,6 93,4 -dolgoro~ni , ,7 6,6 2. Spored valuta - denarski , ,7 39,8 - devizni , ,3 60,2 Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija 18

19 Tabela 7 Depoziti na naselenie i pretprijatija struktura godina mese~na promena godi{na promena vo mil. vo mil. vo mil. denari denari denari kupni depoziti na naselenieto 100, , ,5 1. Spored ro~nost -kratkoro~ni 94, , ,7 -dolgoro~ni 5, , ,7 2. Spored valuta - denarski 33, , ,9 - devizni 66, , ,3 kupni depoziti na pretprijatijata 100, , ,4 1. Spored ro~nost -kratkoro~ni 95, , ,5 -dolgoro~ni 4, ,7 32 2,5 2. Spored valuta - denarski 50, , ,6 - devizni 49, , ,4 Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija Tabela 8 Depozitni pari na naselenie i pretprijatija godina vo mil. denari mese~na promena vo mil. denari godi{na promena vo mil. denari Depozitni pari , ,7 - Depozitni pari na naselenie , ,7 - Depozitni pari na pretprijatija , ,7 Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija 19

20 Tabela 9 Plasmani kaj naselenie i pretprijatija godina vo mil. denari mese~na promena vo mil. denari godi{na promena vo mil. denari kupni plasmani , ,5 Denarski plasmani , ,5 od toa: -pretprijatija , ,3 -naselenie , ,6 Devizni plasmani , ,6 od toa: -pretprijatija , ,4 -naselenie , ,3 pati Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija Tabela 10 Ro~na i sektorska struktura na denarskite i deviznite plasmani mese~na promena godi{na promena godina () Denarski plasmani 100,0 ro~na struktura - kratkoro~ni 46,2-0,8-4,9 - dolgoro~ni 53,8 0,8 4,9 sektorska struktura - pretprijatija 56,0-0,3-3,3 - naselenie 43,9 0,3 3,5 - ostanato 0,2 0,1-0,1 Devizni plasmani 100,0 0,0 0,0 ro~na struktura - kratkoro~ni 24,8 0,2-1,5 - dolgoro~ni 75,2-0,2 1,5 sektorska struktura - pretprijatija 92,7-0,1-2,9 - naselenie 7,3 0,1 3,0 - ostanato 0,0 0,0-0,1 Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija (vo procentni poeni) 20

21 Tabela 11 Kamatni stapki dekemvri 2006 godina mese~na promena godi{na promena Kamatna stapka na aukciite na blagajni~ki zapisi (28 dena) Prose~na ponderirana kamatna stapka na pazarot na pari (MBKS)* Ponderirani aktivni kamatni stapki na bankite vo procentni poeni 5,7 0,1-2,8 4,9 0,1-3,8 10,7-0,1-1,4 Ponderirani pasivni kamatni stapki na bankite 4,4 0,0-1,2 Izvor: Narodna banka na Republika Makedonija i Pazar na pari i kratkoro~ni hartii od vrednost * Se odnesuva na oficijalniot pazar na pari i na bilateralnite trguvawa me u bankite. Tabela 12 Aukcii na trezorski zapisi Datum na odrùvawe Ponuda Pobaruva~ka Realizacija Ponderirana kamatna stapka iznosi vo milioni denari Dràvni zapisi so rok na dostasuvawe od 3 meseci ,0 977,0 6, ,36 Dràvni zapisi so rok na dostasuvawe od 6 meseci ,0 413,0 400,0 7,02 Dràvni zapisi so rok na dostasuvawe od 12 meseci ,0 324,2 324,2 8,86 Izvor: Ministerstvo za finansii Nadvore{notrgovski i devizni dvièwa vo Republika Makedonija Tabela 13 Nadvore{notrgovska razmena na Republika Makedonija (vo milioni evra) XII.2006 iznos I-XII.2006 XII.2006 XII.2006 I-XII.2006 XI.2006 XII.2005 I-XII.2005 iznos % iznos % iznos % kupna razmena , Izvoz , Uvoz , Saldo , Izvor: Dràven zavod za statistika na Republika Makedonija; presmetkite vo evra se izvr{eni vo Narodna banka na Republika Makedonija. 21

22 Tabela 14 Deset najgolemi trgovski partneri na Republika Makedonija vo januaridekemvri 2006 godina (vo milioni evra) Obem na stokovna razmena U~estvo Izvoz U~estvo Uvoz U~estvo st na uvozot so izvoz iznos % iznos % iznos % % REPUBLIKA MAKEDONIJA 4, , , od toa: Srbija i Crna Gora Germanija Grcija Rusija Italija Bugarija Hrvatska Turcija Slovenija Kina kupno (10 najgolemi partneri) 3, , , Izvor: Dr`aven zavod za statistika na Republika Makedonija; presmetkite vo evra se izvr{eni vo Narodna banka na Republika Makedonija. 22

Покажи още