12.1 Frikcioni prenosnici 267

Препис

1 1.1 Frikcioni prnosnici 67 dopirnit povr{ini na rmnot i rmnicit. Potrbnata sila na pritisok m u niv s ostvaruva so soodvtno prthodno zatgnuvaw na rmnot. Pri pogolmi proptovaruvawa doa a do prolizguvaw na rmnot po rmnikot, so {to drugit lmnti na vratiloto s za{tituvaat od nsakani posldici. Prolizguvawto na rmnot po rmnikot zavisi u{t i od obvivniot agol α, sostojbata na dopirnit povr{ini (suvi ili mokri, mazni ili rapavi), od prifrnata brzina i dr. slobodn ogranok β β α1 I d1 II α d pogonsko trkalo vl~n ogranok rmn ar Sl.1.3 [ma na otvorn rmn prnosnik gonto trkalo Elmntit na rmnit prnosnici s rlativno dnostavni. S izvduvaat kako otvorni prnosnici bz ku}i{t i nmaat potrba od podma~kuvaw. So niv mo` da s prnsuva vrt`niot momnt pom u dosta oddal~ni parallni, pa duri i vratila ~ii oski s razminuvaat ili s vkrstuvaat. So niv mo` da s ostvari istonaso~no (sl.1.3) ili sprotivnaso~no vrtw na sponit rmnici, dokolku rmnot vkrstn. Imaat mirna rabota bidj}i rmnot kako glavn lmnt na prnosnikot posduva golma lasti~nost. Poradi prolizguvawto na rmnot po rmnikot, vo tkot na rabotata ovi prnosnici nmaat postojan prnosn odnos i, {to rzultira so npostojana za~stnost na vrt`it na gontiot rmnik n. Nsigurnosta na prnsuvawto na vrt`niot momnt od pogonskoto na gontoto trkalo proizlguva od rastgnuvawto na rmnot,

2 68 1 Prnosnici {to ponkoga{ s odbgnuva so konstrukcija {to ovozmo`uva samozatgnuvaw na rmnot vo tkot na rabotata. Poradi potrbata od prthodno zatgnuvaw na rmnot, rmnit prnosnici prdizvikuvaat pogolmi optovaruvawa na l`i{tata vo vratiloto od drugit vidovi prnosnici. Za da n dojd do prgolmi naponi od svitkuvaw na rmnot okolu rmnikot, najmalata vrdnost na pr~nikot na maliot rmnik d 1 mo{n visoka {to dovduva do golmi gabaritni dimnzii, osobno pri pogolmi prnosni odnosi na rmniot prnosnik. Rlativno golmata vrdnost na pr~nikot na maliot rmnik ja ograni~uva vrdnosta na prnosniot odnos kaj ovi prnosnici na 4,0 do 5,0. Poradi golmata cntrifugalna sila {to t`n da go odvoi rmnot od rmnikot, prifrnata brzina kaj ovi prnosnici ograni~na i s prpora~uva da bid pom u 30 i 40 [m/s]. Za pogolmi vrdnosti na prifrnata brzina vo posldno vrm s proizvduvaat tnki brzoodni rmni od v{ta~ki vlakna koi podnsuvaat brzini i do 90 [m/s]. Poradi malata cvrstina na rmnot i za navdnoto optimalno podra~j na brzini, silinata {to mo` da bid prnsna od pogonskiot na gontiot rmnik s dvi`i do P = 100 [kw], a so primna na tnkit brzoodni rmni do 400 [kw]. Vo tkot na rabotata na rmnot s razlikuvaat dva ogranoka: vl~n koj naiduva kon pogonskiot rmnik i pov} zatgnat i slobodn ogranok koj vo istiot momnt go napu{ta pogonskiot rmnik. Zaradi zgolmuvaw na obvivnit agli α 1 i α naj~sto slobodniot s postavuva nad vl~niot ogranok na rmnot. Poradi nminovnoto prolizguvaw vo tkot na rabotata pom u rmnot i rmnikot, {to mo` da proizlz od proptovaruvaw ili od izdol`uvaw na rmnot, fakti~niot prnosn odnos kaj rmnit prnosnici oprdln so sldniot izraz n1 d i = = 1.0 n ξ d kad {to ξ = 0,98 do 0,99 - faktor na lizgaw na rmnit prnosnici, pri {to obi~-no iznsuva ξ = 0,985. Dokolku za isto m uoskino rastojani a, prnosniot odnos na prnosnikot i pogolm, obvivniot agol α 1 s namaluva, s namaluva dopirnata povr- {ina pom u rmnot i rmnikot, a so toa s zgolmuva opasnosta od pro- 1

3 1.1 Frikcioni prnosnici 69 lizguvaw na rmnot po maliot rmnik. Istoto s slu~uva i koga za ista vrdnost na prnosniot odnos i s odi so pomalo m uoskino rastojani a Na~ini na zatgnuvaw na rmnot Zatgnuvawto na rmnot s vr{i so cl da s ostvari dovoln pritisok na rmnot vrz rmnicit i na toj na~in da s prdizvika dovoln otpor protiv lizgaw F µ pogolm od prifrnata sila F t, {to proizlguva od vrt`niot momnt T {to trba da s prns od pogonskiot na gontiot rmnik. Bidj}i rmnot pomalku ili pov} lasti~n, vo tkot na ngovata rabota doa a do ngovo istgnuvaw, taka {to v} dna{ dovolno zatgnatiot rmn s razlabavuva i s javuva potrbata od ngovo povtorno zatgnuvaw. Edn od vakvit na~ini na zatgnuvaw na rmnot prika`an na sl.1.4, kad {to koga rmnot razlabavn s vr{i povrmno razdal~uvaw na pogonskiot od gontiot rmnik i toa zadno so lktromotorot. Kaj vakviot na~in na zatgnuvaw, vo tkot na rabotata rmnot raboti so promnliva sila na zatgnuvaw. pogonski rmnik zatgnuvaw EM Sl.1.4 Povrmno zatgnuvaw na rmnot so pomo{ na zavrtka Promnlivata sila na zatgnuvaw s odbgnuva so r{nito {to prika`ano na nardnata sl.1.5, kad {to so pomo{ na trtiot zatgnuva~ki rmnik silata na zatgnuvaw so postojan karaktr vo tkot na rabotata na prnosnikot. Zatgnuvawto na rmnot vo tkot na rabotata s vr{i so pomo{ na tg ili pru`ina. Ndostatok na vakvoto r{ni toa {to rmnot na mstoto kad {to pritiska zatgnuva~kiot rmnik s svitkuva u{t dna{ i toa vo obratna nasoka, {to zna~itlno go namaluva ngoviot vk na traw. Za da s odbgn

4 70 1 Prnosnici dvonaso~noto svitkuvaw na rmnot, ~sto, zatgnuva~kiot rmnik s postavuva od vnatr{nata strana na rmnot, no zatoa, pak, vo takov slu~aj s namaluva obvivniot agol α, a so toa i vrdnosta na vrt`niot momnt pogonski rmnik gont rmnik zatgnuva~ki rmnik F EM {to takviot rmn prnosnik mo` da go prns od pogonskiot na gontiot rmnik. Sl.1.5 Zatgnuvaw na rmnot so pomo{ na zatgnuva~ki rmnik Sili vo rmnot Blagodarni na otporot protiv lizgaw {to s sozdava so zatgnuvawto na rmnot s vr{i prnosot na vrt`niot momnt T 1 od pogonskiot na gontiot rmnik. Po izvr{noto zatgnuvaw na rmnot vo miruvaw na prnosnikot vo ogranocit na rmnot s pojavuva sila od prthodnoto zatgnuvaw F p, a vo tkot na rabotata silata vo vl~niot F 1 i vo slobodniot ogranok F. Na sl.1.6a prika`ano optovaruvawto na rmnot vo miruvaw i toa po izvr{noto zatgnuvaw, a na sl.1.6b optovaruvawto na rmnot vo rabota na prnosnikot koga silata vo vl~niot F 1 pogolma od silata vo slobodniot ogranok F. Nivnata razlika go prtstavuva otporot protiv lizgaw F µ ~ija vrdnost trba da bid pogolma ili barm dnakva so prifrnata sila F t {to proizlguva od vrt`niot momnt T. Spord toa za vrskata pom u silit vo rabota vo ogranocit na rmnot i prifrnata sila va`i uslovot

5 1.1 Frikcioni prnosnici 71 pogonski rmnik Fµ = F F t 1.03 pogonski rmnik Fp F F α1 slobodn ogranok vl~n Fn Fµ slobodn ogranok vl~n Fp a) vo miruvaw b) vo rabota Sl.1.6 Sili vo popr~niot prsk na rmnot Otporot protiv lizgawto F µ srazmrn na normalnata sila F n so koja rmnot s pritiska kon rmnikot, na koficintot na triwto µ prd rmnot da po~n da prolizguva po rmnikot i na vrdnosta na obvivniot agol α, {to prtstavuva agol vo koj s ostvaruva dopirot pom u rmnot i rmnikot. Izrazot za odnosot na silit vo vl~niot i slobodniot ogranok na rmnot so sldnava matmati~ka zavisnost (Eutlwin) F 1.04 Ravnkata 1.04 izvdna za lasti~n i nrastgliv rmn i za uslovi koga rmnot s lizga po npodvi`n rmnik, {to n odgovara closno na uslovit vo rabota na rmniot prnosnik, no mo` da poslu`i kako osnova za razglduvaw na odnosot na silit vo rabota. Kako {to s glda od ravnkata 1.04, za odrdna vrdnost na silata vo slobodniot ogranok F, silata vo vl~niot ogranok F 1 rast so zgolmuvawto na koficintot na triw µ i obvivniot agol α.. Ako vrdnosta za F 1 od izrazot 1.04 s zamni vo izrazot 1.03, za vrskata pom u silit vo vl~niot i slobodniot ogranok na rmnot s dobiva µ a F F = Ft od kad {to za silata vo slobodniot ogranok s dobiva ravnkata Ft F =

6 7 1 Prnosnici Ako pak od izrazot 1.04 na Eutlwin s izvd izrazot za silata vo slobodniot ogranok F = 1.06 i s zamni vo izrazot za vrskata pom u silit vo vl~niot i slobodniot ogranok od rmnot, s dobiva izrazot za silata vo vl~niot ogranok = F t Koficintot na triw µ zavisi od matrijalot na rmnot i vncot od rmnikot, od sostojbata na dopirnit povr{ini na rmnot i rmnikot, kako i od uslovit vo okolinata (vlaga, tmpratura). Vo tab.1.1 s dadni srdnit vrdnosti na koficintot na triw za nkolku po~sto primnuvani kombinacii matrijali za rmnot i vncot na rmnicit. Tab.1.1 Koficint na triwto µ za rmnit prnosnici Matrijal na vncot od rmnikot hartija drvo ~lik siv liv SL SL zamastn ko`n, norm. {tavn 0,35 0,30 0,5 0,5 0,1 ko`n, minr.{tavn 0,50 0,45 0,40 0,40 0,0 tkstiln, gumiran 0,35 0,3 0,30 0,30 0,15 tkstiln, pamu~n 0,8 0,5 0, 0, 0,10 tkst. pamu~n, {in 0,5 0,3 0,0 0,0 0,10 tkst. so voln.osnova 0,45 0,35 0,35 0,35 0, Sila od prthodnoto zatgnuvaw na rmnot Ako s pojd od faktot dka zbirot na silit vo ogranocit na zatgnatiot rmn vo miruvaw ist i vo rabota na prnosnikot t.. F p = + F 1.08 i ako vo posldniot izraz s zamnat poznatit ravnki Ft = F t i F =, 1 1

7 1.1 Frikcioni prnosnici 73 za potrbnata sila od prthodno zatgnuvaw na rmnot s dobiva izrazot 1 Ft + 1 Fp = kad {to P P F t = Ft 1 = = = Ft - prifrna sila na rmniot d n d n p 1 1 p prnosnik